Wat werkt goed in online lesgeven? Na bijna 1,5 jaar ervaring, weten we inmiddels wat bewezen succesvol is in online begeleiden van groepen en wat niet werkt. In maart 2020 was het noodgedwongen snel omschakelen (transport) en inmiddels hebben we veel lessons learned en formats ontwikkeld die online lesgeven goed laat verlopen (transitie). In deze blog deel ik graag 5 belangrijke principes voor succesvol online lesgeven en bespreek ik 2 verwachte ontwikkelingen voor het najaar 2021 (transformatie).
5 succesvolle principes voor online lesgeven
1. Energie en aandacht vasthouden
Veel mensen waren moe in de eerste maanden van intensief online gebruik. De term ‘Zoombie’ kwam op. Dit had te maken met te lang passief achter het scherm zitten. De Teams meetings plakten zich achter elkaar vast en het ‘staren’ naar het beeldscherm door deelnemers kwam steeds vaker voor. Een techniek om dit te voorkomen is om meer af te wisselen. Bij elk inhoudsonderdeel dien je als trainer te denken: hoe kan ik dit interactief maken? Via een quiz, een stelling, een vraag? Bewezen is dat de adrenaline bij een deelnemer achter een scherm snel wegzakt, omdat je lichaam simpelweg minder beweegt dan in een trainingszaal. In een zaal beweeg je meer met je hoofd en lichaam om bijvoorbeeld mensen aan te kijken, te lopen naar een subzaal of even opstaan om koffie te pakken in de hoek van de zaal. Zorg ervoor dat je als trainer elke 7 minuten je online deelnemers activeert. Anders zakt hun aandacht weg. Dus ben je 20 minuten aan het woord geweest, dan ben je vermoedelijk al 2x de aandacht van je complete publiek verloren….! Maar pas op, maak er ook geen kermis of circus van met ’15 leuke werkvormen in 1 uur’. Zie hiervoor de volgende lesson learned.
2. Het doel bepaalt de tool
Dit is inmiddels de mantra dat ik in al mijn Train de Online Trainer workshops meegeef: ‘het doel bepaalt de tool’. Kies niet die leuke bingokaart of Mentimeter quiz, ‘omdat we dan weer wat anders doen’. Wat is je doel? Is het de groep uitnodigen om zich allemaal uit te spreken over een pittig thema? Dan kies je een andere werkvorm dan wanneer je benieuwd bent naar de mening van een paar mensen in je groep. Kortom, bedenk bij elk inhoudsonderdeel wat je eruit eindelijk mee wilt bereiken in je training en welke werkvorm dan passend is (bijvoorbeeld wel of geen breakoutroom, wel of niet de chat gebruiken). Ik heb een E-book met 100 online werkvormen geschreven die je kan helpen om de keuze voor de juiste tool te maken. Om bijvoorbeeld kennis over te dragen, een brainstorm goed te begeleiden of een borgingsoefening online te doen.
3. Kijk in de camera
Met twee schermen werken, is fantastisch. Je kunt de deelnemers goed zien en ook je inhoud goed blijven checken. De fout die we soms maken als trainer is dat we de deelnemer aankijken op het scherm. Daarmee gaan jouw ogen naar een plek ergens op jouw scherm waar jij de deelnemer ziet. Vanuit het perspectief van de deelnemer kijk je hem of haar hiermee juist niet aan! Train jezelf om bij het verspreiden van informatie of geven van instructie in de camera (je webcam) te kijken. Daarmee kijk je iemand echt aan. Als je de foto’s van de deelnemers vlakbij je webcam kunt krijgen, kun je altijd wel wat beweging zien van hun hoofden of een hand die opgestoken wordt. Het voelt voor jouzelf heel onnatuurlijk om in een zwart gat te kijken (letterlijk), maar voor deelnemers kom je veel directer en geïnteresseerd over dan wanneer ze jouw ogen niet zien of alleen de zijkant van je gezicht. Oefen ermee en neem anders een keer een printscreen van jezelf of neem een stukje op, om het verschil voor jouw deelnemers zelf te zien.
4. Persoonlijk maken
Online lesgeven is op afstand werken van elkaar. Letterlijk. Daarmee kan online wat onpersoonlijk worden, terwijl de kracht van lesgeven ook is dat je persoonlijke adviezen krijgt, dat het over jouw werk en situatie gaat en dat je jezelf betrokken voelt. Het begin van een training is daarom cruciaal om de anonimiteit weg te halen. Investeer daarom altijd in het begin in de groep om via korte kennismakingsoefeningen elkaar beter te leren kennen. Het voelt wellicht als vertragen, omdat de inhoud van de training staat te dringen, maar hierin investeren geeft je een veel meer interactieve les, omdat deelnemers zich gezien en uitgenodigd voelen. Dus wat hebben jullie gemeenschappelijk als online groep, wie heeft een bepaald nieuwsbericht ook gelezen en heeft er een mening over? Wil je interactiviteit, start dan ook interactief! Meer hierover in de laatste lesson learned.
5. Maak van een online training geen webinar
Regelmatig wordt een training uiteindelijk toch een webinar. En daarmee bedoel ik dat de online traininb wel interactief start, maar de trainer toch meer gaat zenden, waarmee de interactiviteit geen stand meer houdt. Vermoedelijk omdat de trainer door de afstand toch zeker wil weten of de lesstof overgekomen is. Door het zelf te vertellen als trainer hoop je dat men het ‘echt’ hoort. Maar vertellen is nog geen leren….! Je leert het best als deelnemer als je zelf iets doorleefd hebt en voor jezelf benoemt wat je lessons learned of acties zijn. Bij het ontwerpen van je training dien je ervoor te zorgen dat deze momenten regelmatig in je les zitten. Bijvoorbeeld bij de bespreking van de resultaten van een Mentimeter: wie doet dat, jij of de deelnemers….? En aan het eind samenvatten wat behandeld is in de training: doe jij dat of de deelnemers….? Kortom, jouw inspanning moet vooraf zitten tijdens het maken van je lesplan met afwisselende interactieve oefeningen en het begeleiden van de deelnemers, maar zij moeten aan de slag met de inhoud!
2 trends voor najaar 2021
Gaat het vak van lesgeven en trainen daadwerkelijk een transformatie in? Zijn we na het transport van fysiek naar online lesgeven en het echt in de vingers hebben van online (transitie), er nu klaar voor als trainers om online lesgeven duurzaam te omarmen en effectief te blijven inzetten in ons lesgeven? De tijd zal het leren! Sommige trainers geven aan zeker de toegevoegde waarde te ervaren van online (snel met veel mensen kennis overdragen in korte tijd), maar snakken ook naar weer in een zaal te trainen, om met name vaardigheden fysiek te oefenen en gedragsverandering in een intiemere sfeer op gang te brengen.
We vermoeden dat de volgende ontwikkelingen in het najaar gaan spelen en mogelijk in 2022 een doorbraak krijgen:
- Hybride lesgeven
Ook in het najaar zullen er mensen zijn die niet fysiek op locatie kunnen, willen, mogen of durven verschijnen. Vanwege ziekte, maar wellicht ook lange reistijd, kinderen die acuut aandacht nodig hebben of andere redenen. Online is dan een uitkomst gebleken. Maar hoe ga je deze hybride sessie goed begeleiden als trainer? Want 10 mensen in een zaal en 2 online vraagt echt een andere begeleiding dan 10 mensen online en 2 in de zaal. Het voert voor deze blog nu te ver om alle stappen in hybride door te nemen, er zijn goede boeken over geschreven, maar oefenen met de techniek (kan iedereen elkaar goed zien met extra webcams en goed horen met Jabra’s) is cruciaal. En bij minder online deelnemers, zorg dat zij geen toeschouwers worden, want fysieke deelnemers kunnen zichzelf sneller ‘un-muten’ en trekker sneller de aandacht van een trainer!
- Blended lesgeven
Sommigen voorspellen dat Hybride lesgeven het op lange termijn het niet gaat redden. Omdat het veel vraagt van techniek, deelnemers en de docent. Zij geloven meer in blended, namelijk het samenstellen van de ideale mix tussen wat online kan en wat offline moet. Kennis delen kan vaak prima online en vaardigheden oefenen kan vaak prima offline, maar dat is te kort door de bocht. Het samenstellen van de ideale blend vraagt soms juist dat vaardigheden eerst online worden geoefend en daarna in een zaal nog een keer. Kortom, ‘in the end is it all about the blend’. Stel de ideale blend samen met jouw kennis van de deelnemers, het thema en wat je wilt bereiken.
Over de auteur Laura van den Ouden is eigenaar van Expert Trainers, een trainingsbureau dat gespecialiseerd is in Train de Trainer en (online) Didactiek. Laura heeft zelf meer dan 400 online trainingen gegeven en is auteur van de bestseller E-book 100 online werkvormen en is uitgeroepen tot NOBTRA Trainer van het jaar 2019-2020. Ook is zij Laura is recent uitgeroepen tot 1 van de 20 opinieleiders om te volgen de komende 10 jaar in het vak van leren en ontwikkelen. Momenteel is Laura op wereldreis met haar man en geeft regelmatig online trainingen vanaf hun catamaran!
